27.05.2021 13:45
W zakresie prawa spadkowego przyniósł nowy kodeks cywilny od 1 stycznia 2014 szereg zmian.
Nowością aktualnego przepisu prawnego, który obowiązuje już drugim rokiem, jest umowa spadkowa będąca również najsilniejszym tytłuem spadkowym. Ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym lub testamentowym, przede wszystkim dlatego, że doskonale spełnia zasadę dobrowolności i wolnej woli. W przypadku, gdy będą konkurować ze sobą spadkobierca z umowy (którego pozycja wynika z umowy spadkowej) i spadkobierca, który był wezwany poprzez testament, przeważa prawo spadkobiercy z umowy. Umowa spadkowa musi zostać zawarta wyłącznie w formie dokumentu urzędowego (akt notarialny).
Może to być umowa o charakterze odpłatnym, czy nieodpłatnym. Jest więc możliwe, aby spadkobierca umowny zapewnił spadkodawcowi wynagrodzenie za to, że kiedyś stanie się jego spadkobiercą. W przeciwieństwie do testamentu, umowa spadkowa daje większą pewność prawną. Jest to dwustronny akt prawny, dlatego nie można od niej jednostronnie odstąpić, cofnąć lub zmienić, jak jest to dozwolone w przypadku testamentu.
Chociaż umowa spadkowa ustanawia prawo drugiej strony zostać spadkobiercą, spadkodawca może przez całe swoje życie dysponować swoją własnością w zależności od własnego uznania. Taka wolność spadkodawcy ma jednak swoje ograniczenia. Jeśli na przykład spadkodawca podarowałby cały swój majątek na rzecz osoby trzeciej w taki sposób, by spadkobierca umowny nie mógł dziedzić, może spadkobierca umowny wskazać na nieskuteczność takich aktów prawnych spadkodawcy.
Ustawa wyraźnie stanowi, że umowę spadkową nie można zawrzeć odnośnie całego spadku, lecz odnośnie nie więcej niż trzech czwartych z niego. Pozostała jedna czwarta muszi być przeznaczona na inne powody spadku, czyli albo dla testamentu, albo dla spadku na podstawie klas ustawowych. Podobnie jak w przypadku dziedziczenia testamentowego, nie można z dziedziczenia wyłączyć tzw. nieodzownego spadkobiercy tj. dzieci spadkodawcy lub ich potomstwo. Nieodzowny spadkobierca ma zawsze prawo do udziału w obowiązkowej części spadku, pod warunkiem, że spadkodawca go nie wydziedziczył lub że on sam nie wyrzekł się dziedzictwa. Umowa spadkowa może być zawarta również pomiędzy małżonkami, także na rzecz innej tzw. osoby trzeciej.
Instytut umowy spadkowej więc poszerzył możliwości, którymi spadkodawca może sporządzić tzw. dyspozycję na wypadek śmierci. Istotnym faktem jest to, że jest ona oparta na swobodzie umów, czyli można uregulować umownie wszystko, co nie jest zakazane przez prawo.
Umowa spadkowa nie jest jedyną nowością wprowadzoną przez nowy kodeks cywilny. Poszerzony został na przykład również zakres potencjalnych spadkobierców. Dziedziczenie ustawowe więc nowo dotyczy praprarodziców zmarlego lub jeho kuzynów i kuzynek. Zmiany w prawa spadkowe wnosi również kolejny nowy instytut tzw. fundusz powierniczy. Nowo można także określać warunki dla nabycia spadku, zarówno w testamencie jak i umowie spadkowej.
W przypadku popytu doradztwa w zakresie prawa spadkowego, prosimy o kontakt z naszą kancelarią adwokacką.